Basketbolda, kaçak perdeleme (illegal screen), perdeleme yapan oyuncunun savunmacının hareketini kurallar dışında kısıtladığında verilen bir cezadır. Kaçak perdeleme, “hareketli perde” (moving pick) olarak da adlandırılır. Bir perdelemenin “kaçak” sayılmasına neden olan birkaç durum vardır.
Perdeleme yapılırken, perdeleme yapan oyuncunun öncelikle pozisyonunu belirlemesi gerekir. Pozisyon belirlendikten sonra, oyuncuların sabit durması ve perdeleme yaptıkları savunmacıya yaslanmamaları veya gereksiz temas kurmamaları beklenir. Eğer bu gerçekleşirse, oyuncu kaçak perdeleme yaptığı için cezalandırılabilir. Bu kurallar, basketbolun field goal, şut teknikleri ve oyuncu hareketleri ile olan ilişkisini de etkiler, çünkü oyuncuların hareketleri ve pozisyonları, hangi atışları yapabileceklerini doğrudan etkiler.
Bir perdeleme, perdeleme yapan oyuncunun kolunu veya bacağını dışarı çıkararak savunmacının hareketini engellemesi durumunda kaçak sayılır. Bu, savunmacının dengesini, ritmini, hızını veya hareket kabiliyetini bozacak şekilde yapılırsa, kaçak perdeleme olarak değerlendirilir. Ayrıca, perdeleme yapan oyuncu savunmacıyı tutmaya, itmeye veya çekmeye çalışırsa, perdeleme yine kurallara aykırı olur.
Eğer perdeleme, savunmacının hareket alanını tamamen kapatacak kadar yakın bir mesafede yapılırsa, kaçak perdeleme olarak değerlendirilir. Güvenli bir perdeleme yapmak için savunmacı ile perdeleme yapan oyuncu arasında en az “bir adım” mesafe bırakılması önerilir. Böylece savunmacının fiziksel olarak temas kurmasını engelleyen adil bir perdeleme sağlanmış olur.
Basketbolda Perdeleme Nedir? Perdeleme Tanımı
Perdeleme, hücum oyuncularının takım arkadaşlarının daha rahat şut atmalarını, pas vermelerini, hareket etmelerini, dripling yapmalarını ve smaç basmalarını sağlamak için savunma oyuncusunun yolunu kapatma stratejisidir. Perdeleme yapan oyuncuya “perdeleyici” (screener) denir.
Basketbolda Neden Perdeleme Yapılır? Perdelemenin Amacı
Genellikle perdeleme, topa sahip hücum oyuncusunu savunan savunmacı için yapılır. Bu, hücum takımının birlikte hareket ettiği bir stratejidir ve temel amacı, savunmacının yolunu kapatarak takım arkadaşına uygun bir alan yaratmaktır.
Perdeleme, hem topa sahip oyuncu için hem de topsuz oyuncu için yapılabilir. Buna göre de adlandırılır. Eğer perdeleme, topa sahip oyuncu için yapılıyorsa buna “top üstü perdeleme” (on-ball screen) denir. Bu perdeleme, şut için açık alan yaratmak veya sürüş koridorları açmak için kullanılır. Öte yandan, “topsuz perdeleme” (off-ball screen), genellikle pas almaya müsait bir oyuncu için yapılır. Ancak, genellikle hücum oyuncuları tarafından topa sahip takım arkadaşları için kullanılır.
Perdeleme, savunmacının hareketlerini kısıtlayarak savunmanın pozisyonunu değiştirmeye zorlar. Bu, hücum oyuncusunun sahada açık alanlara girerek daha kolay şut atmasını veya potaya daha rahat girmesini sağlar.
Ayrıca, perdelemeyi yapan oyuncunun pozisyonu, onun da pas almak için avantajlı bir noktaya gelmesine yardımcı olur. Hücum takımı, fiziksel olarak güçlü oyunculardan oluşuyorsa, genellikle “Pick and Roll” stratejisini kullanarak etkili bir perdeleme yapar.
Basketbolda Perdeleme Nasıl Yapılır? Perdeleme Kurulumu
Perdeleme yapmak önemli bir stratejidir, ancak perdelemeyi doğru bir şekilde yapmak daha da kritiktir. Oyuncuların sahada kusursuz ve doğru perdeleme yapabilmeleri için belirlenmiş net kurallar bulunmaktadır.
Etkili bir perdeleme stratejisini uygulamak için üç temel adım takip edilmelidir. İşte sahada sorunsuz bir perdeleme yapmak için izlenmesi gereken temel aşamalar:
- Perdelemeye Hazırlık
- Vücudu Konumlandırma
- Perdelemeyi Kullanma
1. Perdelemeye Hazırlık
- Perdeleme yapacak oyuncu, sahada önce yavaşça (yanıltıcı) bir yöne doğru hareket etmelidir.
- Daha sonra hızla yön değiştirerek takım arkadaşına daha yakın bir konum alır ve onu desteklemeye hazır hale gelir.
- Son olarak, rakip savunmacının hareket alanına girerek onun ilerlemesini engeller.
2. Vücudu Konumlandırma
- Perdeleme sırasında vücut duruşu dengeli olmalıdır: Ayaklar omuz genişliğinde açık, dizler hafif bükülü ve göğüs dik durmalıdır (öne eğilmeden).
- Eller ve kollar vücudu koruyacak şekilde konumlandırılmalıdır. Bunun için:
- Kollar aşağı doğru indirilebilir ve eller birbirine kenetlenmiş şekilde karın hizasında tutulabilir.
- Alternatif olarak, kollar göğse yakın bir şekilde çapraz bağlanıp eller omuzlara yerleştirilebilir.
- Kollar aşağı doğru indirilebilir ve eller birbirine kenetlenmiş şekilde karın hizasında tutulabilir.
- En etkili perdeleme için perdeleme yapan oyuncunun ayakları, rakibinin ayaklarına “dik açıyla” konumlandırılmalıdır. Başka bir deyişle, perdeleyicinin ayakları savunmacının ayaklarını çerçevelemeli ve ona olabildiğince yakın olmalıdır.
- Perdeleme tamamlandıktan sonra perdeleyici dik durmalı ve “hareketsiz” kalmalıdır. Aksi takdirde, “hareketli perdeleme” ihlali yapılmış sayılır ve faul çalınır.
3. Perdelemeyi Kullanma
- Perdeleme kurulduktan sonra hücum oyuncusu, amacına yönelik (smaç, şut, pas vb.) hareketini başlatmalıdır.
- Perdeleyici, savunmacıyı mümkün olduğunca yakından kontrol etmelidir. Böylece, perdeleme arkasından hareket eden hücum oyuncusu perdeleyicinin sırtına o kadar yakın geçmelidir ki, omuzları neredeyse birbirine değecek kadar temas etmelidir.
- Bu, savunmacının perdeleme yapan iki oyuncu arasına girerek hücum oyuncusunun hareketini engellemesini önlemek için önemlidir.
Bu yöntem, özellikle güçlü bir savunmaya karşı perdeleme yaparken en etkili strateji olarak kabul edilir. Ancak, perdeleme kurallarına uygun olarak yapılmalı ve kaçak perdelemeye yol açmamalıdır.
Basketbolda Perdeleme Ne Zaman Kaçak Sayılır?
Basketbol oyununda çeşitli durumlar, perdelemenin kaçak sayılmasına neden olabilir. Ancak en yaygın nedenlerden biri, perdeleme yapan oyuncunun rakibine yeterli mesafe bırakmamasıdır.
Perdeleyici, perdeleme yaparken savunmacıya kaçınma şansı tanıyacak bir alan bırakmalıdır. Ayrıca, perdeleme yapıldıktan sonra hareketsiz kalmalıdır. Belirlenen kurallara uymamak, kaçak perdeleme ihlaliyle sonuçlanır.
Hakemin kaçak perdeleme kararı vermesine neden olabilecek yaygın durumlar şunlardır:
1. Savunmacıya Yeterli Alan Bırakmamak
Perdeleme yapan oyuncu, perdeleme sırasında savunmacıya yeterli hareket alanı tanımalıdır. Vücudunu rakibin üzerine yaslamamalı ve kuralların dışında onu engellememelidir.
“Yeterli alan” kavramı net bir şekilde tanımlanmamış olsa da, en iyi uygulama şu şekildedir: Savunmacı sabitse, perdeleme yaparken en az bir adım mesafe bırakılmalıdır. Savunmacı hareket halindeyse, en az iki adım boşluk bırakılması önerilir.
Bu kurala uyulması, hakemin tereddüt etmeden doğru karar vermesini sağlayarak kaçak perdeleme şüphesini ortadan kaldırabilir.
2. Hareketli Perdeleme
Adından da anlaşılacağı gibi, perdeleme yapıldıktan sonra perdeleyicinin hareket etmesi yasaktır. Eğer perdeleyici, perdelemeyi kurduktan sonra hareket ederse, bu durum “hareketli perdeleme” ihlali olarak değerlendirilir.
Perdeleme yapan oyuncu, savunmacının yolunu engellemek amacıyla kasıtlı olarak yasaklanmış herhangi bir hareket yaparsa, bu da hareketli perdeleme ihlaline neden olur. Oyuncunun, perdelemeyi kurduktan sonra sabit kalması gerekir. Ancak, temas gerçekleştiğinde bunu “karşılamak” amacıyla hafifçe hareket etmesine izin verilir. Yine de, bu hareket savunma oyuncusunu engellemek amacı taşıyamaz ve perdeleme avantaj elde etmek için değiştirilmemelidir.
Bazen hareketli perdeleme ihlali, perdelemeyi yapan oyuncunun hatasından değil, perdelemeyi kullanan hücum oyuncusunun yanlış zamanlamasından kaynaklanabilir. Eğer hücum oyuncusu, perdeleyici tam olarak yerleşmeden hareket ederse ve perdeleyici hala hareket halindeyken ona çarparsa, bu durum da hareketli perdeleme olarak değerlendirilebilir.
3. Öne Eğilme
Eğer perdeleme doğru mesafe ile kurulsa bile perdeleyicinin vücut duruşu yanlışsa, perdeleme yine de kaçak sayılır. Yasal bir perdeleme yapmak için perdeleme yapan oyuncunun vücudu şu şekilde konumlandırılmalıdır:
- Ayaklar omuz genişliğinde açık olmalıdır.
- Dizler hafifçe bükülü olmalıdır.
- Göğüs dik olmalı ve öne eğilmemelidir.
Perdeleme yapan oyuncunun omuzları ve vücudu, savunmacının vücudunun üzerine eğilmemelidir. Hakemler tarafından fark edilen bu tür bir duruş, kaçak perdeleme ihlali olarak değerlendirilir.
4. Kolları veya Alt Vücudu Dışarı Uzatmak
Savunmacının hareketini engellemek amacıyla kolları veya vücudun herhangi bir bölümünü gereksiz yere dışarı uzatmak kesinlikle yasaktır.
Oyuncular genellikle ellerini alt karın bölgesinde birbirine kenetleyerek veya kollarını göğüste çapraz yaparak perdeleme yapmayı öğrenirler. Bu, kolların veya ellerin dışarı uzatılarak savunmacının yolunu kesmesini önlemek için yapılan bir tekniktir.
Benzer şekilde, ayakları, bacakları, dizleri veya kalçayı savunmacının yolunu kesmek için dışarı çıkarmak da yasadışıdır.
Kaçak Perdelemenin Cezası Nedir?
Basketbolda kaçak perdeleme cezası top kaybıdır. Eğer savunma takımı bonus faul hakkına sahipse, faul yapılan takım serbest atış da kullanabilir.
Kaçak perdeleme bir hücum faulü olarak değerlendirildiği için, hakem “hücum faulü” düdüğünü çalar ve top karşı takıma geçer.
Kaçak Perdeleme Örneği
Aşağıdaki video, kaçak perdeleme yapmaktan kaçınmak için uyulması gereken kurallar hakkında detaylı bilgi sunmaktadır.
Pick ve Screen Arasındaki Fark Nedir?
Basketbolda “Pick”, “Screen” (perdeleme) terimiyle eş anlamlı olarak kullanılır. Görünüşte farklı gibi dursa da, aslında iki terim de birbirinin yerine kullanılabilir ve aynı anlama gelir.
NBA Kural Kitabında Kaçak Perdeleme Kuralları
NBA tarafından belirlenen kurallar evrenseldir. Bu kurallar tüm hakemler tarafından dikkate alınır ve dünya genelinde oynanan tüm basketbol liglerinde uygulanır. Hem oyuncular hem de antrenörler, oyunun kurallarını öğrenmek ve uygulamak için bu kurallara başvurur.
Aşağıda, NBA Kural Kitabı’nın basketboldaki kaçak perdeleme hakkındaki ifadeleri yer almaktadır:
Bölüm III: Perdeleme Kuralları
Bir perdeleme yapan oyuncu şunları yapmamalıdır: “Eğer savunmacı sabitse ve perdeleme yapan oyuncunun konumundan habersizse, perdeleme yapan oyuncu ona normal bir adım mesafesinden daha yakın bir konum alamaz veya savunmacının yanına ya da önüne geçerek ona yasadışı temas yapamaz. Eğer savunmacı hareket halindeyse, perdeleme yapan oyuncu ona çarpışmadan kaçınması için yeterli fırsat tanımayacak kadar yakın bir konumda perdeleme yapamaz. Yasal bir perdeleme pozisyonu aldıktan sonra, perdeleme yapan oyuncu yandan veya doğrudan savunmacının üzerine hareket edemez. Ancak, perdeleme yapan oyuncu savunmacının hareket yönüyle aynı doğrultuda ilerleyebilir.”
Yukarıdaki (3). maddeye göre, perdeleme yapılan savunma oyuncusunun hızı, perdeleme yapan oyuncunun sabit konumunu belirleyen ana faktördür. Bu mesafe, savunmacının hızına bağlı olarak bir veya iki normal adım kadar değişebilir.
Basketboldaki Yasal Perdeleme Türleri
Basketbolda yasal (legal) perdeleme çeşitleri şunlardır:
Arka Perdeleme
Bu perdeleme türü, topun uzağında (off-ball screen) yapılır ve savunma oyuncusunu hazırlıksız yakalamak için kullanılır. Aşağıdaki videoda, arka perdelemenin nasıl kurulduğu ve hücum oyuncusuna topu rahatça smaçla tamamlaması için nasıl alan açtığı gösterilmektedir.
Çapraz Perdeleme
Bu tür perdeleme genellikle boyalı alan içinde kurulur. Aşağıdaki videoda, çapraz perdelemenin nasıl yapıldığı ve nasıl hem topu yönlendiren oyuncuya hem de post bölgesindeki oyuncuya avantaj sağladığı açıklanmaktadır.
Çift Perdeleme
Çift perdeleme, iki hücum oyuncusunun aynı anda perdeleme yapmasıyla oluşturulur. Aşağıdaki videoda, Toronto Raptors’ın üç sayı çizgisi çevresinde iki hücum oyuncusuyla perdeleme kurarak savunmayı nasıl bozduğu ve hücum oyuncusuna boş bir üçlük fırsatı yarattığı gösterilmektedir.
Sonuç
Kaçak perdeleme, basketbolda perdeleme kurallarına uymayan her türlü perdeleme türüdür. Savunmacıya çok yakın durmak veya savunmacının yolunu kesmek amacıyla yapılan yan hareketler, kaçak perdeleme düdüğünün çalınmasına neden olan başlıca ihlaller arasındadır. Bunun yanı sıra, yanlış vücut duruşu, perdeleme sonrası erken hareket etme, rakibi tutma veya itme gibi faktörler de kaçak perdeleme sayılabilir.
Kaçak perdeleme, hücum takımı için büyük bir dezavantaja neden olabilir. Bu yüzden perdelemelerinizi yasal yapmaya özen gösterin! Bir sonraki maçta görüşmek üzere, perdeleme yapmaya devam edin ama kurallara uygun şekilde!